Tinh dầu là một phần quan trọng của thiên nhiên và có nhiều tác dụng hữu ích cho sức khỏe. Dưới đây VietPlantEx sẽ giới thiệu các quy trình sản xuất tinh dầu và một số phương pháp chiết xuất từ các loại nguyên liệu tự nhiên.
1. Nguyên liệu sản xuất tinh dầu
Trước khi tìm hiểu về quy trình sản xuất tinh dầu, chúng ta sẽ tìm hiểu nguyên liệu – yếu tố quan trọng trong quy trình sản xuất ra sản phẩm tinh dầu thiên nhiên cao cấp.
Năm 2024, nhờ các tiến bộ về khoa học kỹ thuật nên có rất nhiều loại tinh dầu được sản xuất. Chúng ta có thể chia làm 2 loại chính là nguyên liệu từ thực vật và nguyên liệu từ động vật.
Nguyên liệu thực vật
Thực vật từ lâu đã là nguồn nguyên liệu chủ yếu trong sản xuất tinh dầu. Nguồn nguyên liệu này rất đa dạng, đến từ các bộ phận của cây như:
- Lá, thân cành: tràm, khuynh diệp, bạc hà, hương nhu, sả chanh, hương thảo
- Vỏ: quế
- Gỗ: đàn hương, trầm hương, ngọc am, tuyết tùng, hoàng đàn, long não
- Rễ: vetiver, hương bài
- Rễ củ: gừng, nghệ, gừng gió, bạch chỉ, đương quy
- Hoa: ngọc lan, ngọc lan tây, bưởi, cam, nhài, huệ, ngâu, dành dành, lavender
- Quả: chi citrus (bưởi, cam, chanh, quýt, chấp), hồi, sa nhân, thảo quả, vani
- Hạt: mùi, vông vang
- Chất tiết (nhựa, nhựa mủ, etc.): nhựa bồ đề, một dược, trám
2. Nguyên liệu động vật
Trái ngược với nguồn nguyên liệu thực vật phong phú thì nguồn tinh dầu từ động vật ít hơn, dần bị cấm khai thác do bảo tồn: hươu xạ (xạ hương), cầy hương, hải ly Bắc Mỹ, cá voi (long diên hương), cà cuốm…
3. Các phương pháp sản xuất tinh dầu
Trong quy trình sản xuất tinh dầu không chỉ đa dạng trong khâu chọn nguyên liệu, mà các phương pháp sản xuất tinh dầu cũng rất phong phú bao gồm từ thủ công tới máy móc hiện đại.
3.1. Chưng cất hơi nước
Chưng cất, cất kéo hơi nước là phương pháp phổ biến nhất. Sử dụng áp suất thường hoặc áp suất biến đổi để chưng cất tinh dầu. Có các loại chưng cất khác nhau như:
- Chưng cất khô
- Hydrodistillation (đun ngập nước/ nấu cháo)
- Steam distillation (đồ xôi) với nồi hơi độc lập. Điểm sôi của dung môi nên thấp hơn điểm sôi của các thành phần dễ bay hơi nhất trong tinh dầu.
3.2. Ép lạnh
Ép Lạnh/ Expression/ Cold Press áp dụng cho các tinh dầu chi citrus (như cam, chanh). Tinh dầu có thể chứa cả một số chất không bay hơi. Chú ý đến thành phần Bergaptene/ Furanocoumarins trong một số loại ép lạnh, gây độc trên da khi tiếp xúc ánh sáng (phototoxicity).
3.3. Chiết xuất
Sử dụng dung môi như n-hexane, acetone, cồn thực phẩm, CO2 siêu tới hạn để chiết tách thành phần mùi hương. Sản phẩm có dạng “cô kết” (concrete) hoặc nhựa dầu (oleoresin), chứa cả thành phần tinh dầu và không phải tinh dầu. Tiếp tục xử lý để tách ra được absolute và tinh dầu.
3.4. Các phương pháp khác sản xuất tinh dầu khác
Ngoài các ra còn một số phương pháp khác như:
- Enfleurage: Sử dụng mỡ động vật để hấp phụ mùi hương từ các loại hoa. Sản phẩm là mỡ bão hòa mùi hương gọi là Pomade, tiếp tục chiết tách với cồn thực phẩm để thu được Extrait.
- Headspace Trapping: Lấy mùi hương trực tiếp tỏa ra từ cây (thường là hoa). Áp dụng cho loại tinh dầu đắt tiền, giữ được mùi hương tự nhiên nhất.
4. Tinh dầu giả và cách phân biệt
Trong quá trình sản xuất, người ta thường làm giả tinh dầu bằng nhiều cách khác nhau nhằm giảm giá thành, cạnh tranh hơn tuy nhiên tinh dầu thu lại chất lượng không cao, không đạt được các hiệu quả trị liệu như tinh dầu thật. Có nhiều cách làm giả tinh dầu trên thị trường hiện nay hay gặp như sau:
- Pha thêm thành phần khác: cồn (thực phẩm/ công nghiệp), dầu béo và các chất tương tự, dầu hỏa, mazut. VD: Tinh dầu tràm gió.
- Sử dụng các chất tổng hợp hóa học giống/ gần giống tự nhiên pha thêm vào. VD: Tinh dầu bạc hà.
- Giả tinh dầu này với tinh dầu khác. VD: Bạc hà Âu và Bạc hà Á.
Để phân biệt tinh dầu thật hay giả, có cách phân tích kiểm nghiệm, cách này đòi hỏi thiết bị chuyên dụng, quy trình và người có chuyên môn thực hiện. Trên thị trường, giá của tinh dầu thật thường không rẻ, nên người mua cần cẩn trọng với tinh dầu giả giá cao. Để mua đúng tinh dầu thật, người mua hãy lựa chọn những nguồn có quy trình sản xuất tinh dầu uy tín.
Đến với VietPlantEx, khách hàng hoàn toàn có thể yên tâm về chất lượng cũng như giá cả. Chúng tôi cam kết đem đến cho khách hàng nguyên liệu tinh dầu 100% thiên nhiên, chất lượng, an toàn và chính hãng.
